Z udziałem fizyków i inżynierów z NCBJ w Świerku rusza europejski projekt MODES-SNM. Uczeni z pięciu krajów finansowani przez Komisję Europejską podjęli się zadania zbudowania prototypu taniego, mobilnego systemu nowej generacji do wykrywania i identyfikacji ładunków materiałów rozszczepialnych.

W styczniu rozpoczęły się prace nad projektem MODES-SNM - Modular Detection System for Special Nuclear Material, Modułowy System Wykrywania Materiałów Jądrowych o Specjalnym Znaczeniu. Naukowcy z Włoch, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii i Irlandii oraz z Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku podjęli się zadania opracowania nowej generację urządzeń pasywnych do wykrywania słabych lub dobrze osłoniętych ładunków materiałów rozszczepialnych. Uczeni finansowani przez Komisję Europejską w ramach programu FP7 Security mają do połowy 2014 roku zbudować i przetestować prototyp mobilnego systemu detekcyjnego. Ma on łatwo i szybko identyfikować zawartość niebezpiecznych ładunków, a nawet dostarczać pewnych informacji o rodzaju osłon użytych do jego zamaskowania. Użycie m.in. niedawno opracowanych tanich gazowych detektorów neutronów pozwoli na zredukowanie kosztów nowych urządzeń.

„Wśród różnych zagrożeń terrorystycznych, przemyt specjalnych materiałów jądrowych stosowanych w broniach jądrowych, a nawet samej bomby atomowej, stanowią niewyobrażalne niebezpieczeństwa dla świata” – komentuje prof. Marek Moszyński z NCBJ, światowej sławy ekspert w dziedzinie elektroniki jądrowej . „Takie materiały są trudne do wykrycia, szczególnie, gdy są maskowane przez odpowiednie osłony. Nasz system będzie dokonywał jednoczesnej detekcji i analizy różnych rodzajów sygnałów - promieniowania gamma oraz neutronów. Pozwoli to zwiększyć czułość pomiaru i odróżnić sygnał niebezpiecznego ładunku od sygnału tła promieniowania pochodzącego z naturalnych źródeł.”

„Sercem urządzenia będą detektory oparte o wysokosprężone gazy szlachetne – hel i ksenon” - tłumaczy dr Łukasz Świderski (NCBJ), kierownik zespołu pracującego nad projektem w Świerku. „Jest to rozwiązanie niespotykane dotąd w powszechnym zastosowaniu. Nasza grupa skupiona w Zakładzie Fizyki Detektorów NCBJ będzie zajmować się charakteryzacją oraz optymalizacją pracy detektorów wchodzących w skład systemu. W końcowej fazie projektu weźmiemy na swoje barki przeprowadzenie testów laboratoryjnych gotowego prototypu w celu precyzyjnego określenia jego możliwości. Ostatnim etapem będzie zaś zademonstrowanie działania systemu w warunkach „bojowych”.”

Badanie i konstruowanie elektroniki stosowanej w technologiach jądrowych jest jedną ze specjalności naukowców z NCBJ. Zespół młodych fizyków i inżynierów stworzony przez prof. Marka Moszyńskiego z powodzeniem prowadzi badania nad detekcją sygnałów promieniowania jądrowego wykorzystywanego dla potrzeb medycyny, techniki, a ostatnio także w obszarze bezpieczeństwa publicznego. W Świerku, poza obecnie uruchomionym projektem, trwają prace nad systemami do wykrywania i identyfikacji konwencjonalnych ładunków niebezpiecznych oraz innych przemycanych towarów. Są one m.in. finansowane w projekcie „Akceleratory i Detektory” przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. W NCBJ wytwarzane są także komercyjne systemy do detekcji i analizy promieniowania, m.in. używany w wielu laboratoriach na świecie analizator amplitudy Tukan.